کد مطلب:50402 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:14

گنجینه پرسمان » قرآن

امانت عرضه شده بر انسان چيست؟ ظلوم و جهول بودن انسان در انتهاي آيه به چه معنا است و چطور با ابتداي آيه سازگاري دارد؟

در مورد امانت كه در آيه شريفه 72 سوره احزاب آمده، تفسيرهاي مختلف شده است از جمله: 1- منظور از امانت ولايت الهيه و كمال صفت عبوديت است كه از راه معرفت و عمل صالح حاصل مي شود. 2- منظور صفت اختيار و آزادي اراده است كه انسان را از ساير موجودات ممتاز مي كند. 3- مقصود عقل است كه ملاك تكليف و مناط ثواب و عقاب است. 4- منظور اعضاء پيكر انسان است مانند چشم كه امانت الهي است كه بايد آن را حفظ كرد و در طريق گناه مصرف ننمود. گوش و دست و پا و زبان هر كدام امانت هايي ديگر هستند كه حفظ آنها واجب است. 5- منظور واجبات و تكاليف الهي، همچون نماز و روزه و حج است. اما با كمي دقت روشن مي شود كه اين تفسيرهاي مختلف با هم متضاد نيستند. براي به دست آوردن پاسخ جامع بايد نظري به انسان بيفكنيم و ببينيم او چه دارد كه آسمان ها و زمين ها و كوه ها فاقد آن هستند. ولي چرا به زمين آسمان و كوه ها پيشنهاد شده و آنها نپذيرفتند؟ و آيا آنها فاقد شعور نيستند؟ از آيات قرآن مانند: آيه {/B«.... وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ»{w17-21w}{I17:44I}/} (اسرا 44) {/B«قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ»{w16-18w}{I41:11I}/} (فصلت 11) چنين برمي آيد كه تمامي موجودات جهان داراي شعور و درك هستند به گونه اي كه گاهي مورد خطاب قرار گرفته و پاسخ نيز مي دهند. بنابراين اين جهت مسأله از ديدگاه قرآن كاملا روشن است. ولي اينكه چرا انسان پذيرفت طبيعي است اين پذيرش به معناي لياقت و شايستگي او براي اين درجه است. انسان است كه مي تواند به وسيله عقل واراده خويش در خود و جهان تغيير ايجاد نمايد كمال بيافريند و به پيش برود. چنين نيست كه حضرت آدم از جانب خود بار امانت الهي را بر عهده گرفته باشد، بلكه اساساً قرآن مي فرمايد: {A{/Bوَ حَمَلَهَا اَلْإِنْسانُ {w16-18w}{I33:72I}/}A}، {V(احزاب/33)V} يعني «انسان» اين بار را به دوش گرفت. به دوش گرفتن انسان نيز به معناي اين است كه تنها در ميان خلايق انسان است كه شرايط لازم و تواناييِ به عهده گرفتن بار رسالت و تكليف الهي را داراست، زيرا او برخوردار از قدرت عقل و اختيار است. تنها موجودي كه عرصه هاي قوس صعودي و نزولي اش بي نهايت است و به طور نامحدود قادر به پرواز به سوي قله تكامل است و تمام اين كارها را با اراده و اختيار انجام مي دهد انسان است و اين است امانت الهي كه همه موجودات از حمل آن سرباز زدند و انسان به ميدان آمد و يك تنه آن را بر دوش كشيد. بنابراين در يك جمله كوتاه و مختصر بايد گفت امانت الهي همان استعداد خلافت الهي و قابليت تكامل به صورت نامحدود و آميخته با اراده و اختيار و رسيدن به مقام انسان كامل و بنده خاص خدا و پذيرش ولايت الهيه است. با تعبير ديگري نيز مي توان از اين امانت ياد كرد و گفت امانت الهي همان تعهد و قبول مسؤوليت است. بنابراين آنها كه امانت را صفت اختيار و آزادي انسان دانستند به گوشه اي از اين امانت بزرگ اشاره كرده اند. همان گونه كه آنها كه آن را تفسير به عقل كرده اند يا اعضا پيكر و يا فرائض و واجبات و يا تكاليف به طور كلي تفسير نموده اند هر كدام دست به سوي شاخه اي از اين درخت بزرگ پربار دراز كرده و ميوه اي چيده اند، {V(ر.ك: تفسير نمونه)V}. جمله {H{/Bإِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً{w19-22w}{I33:72I}/}H} به گونه اي لطيف انسان را مدح مي كند، در عين حال هشداري به او نيز هست؛ اما چگونه؟ اگر انسان در آيه «عرض امانت»، متصف به ظلم و جهل گرديده، به اين دليل است كه مي تواند در نقطه مقابل آن قرار گيرد؛ يعني، بسيار عادل و يا بسيار عالم باشد. اما از آن جا كه علم و عدالت نياز به تلاش و مراقبت دارد و بسياري از انسان ها چنين زحمتي را بر خود هموار نمي كنند در اين آيه به ظلم و ناداني نكوهش شده اند زيرا توانايي رشد و استعداد كمال را داشته اند ولي به جهت سستي و دنياطلبي از مراتب عالي علم و عدالت بهره مند نشده اند اين حقيقت در آيات سوره «تين» بيان شده است. در آن جا كه خدا مي فرمايد: «{Mما انسان را در بهترين اندازه آفريديم و سپس او را به پايين ترين درجه باز مي گردانيم؛ مگر كساني كه ايمان آورده و عمل صالح انجام دهندM}».